တၢင်းပဵၼ်တပ်း သႅၼ်းပီ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်သင်။?

တၢင်းပဵၼ်တပ်း သႅၼ်းပီႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉ ဝႆၢးရၢတ်ႉမဵဝ်းၼိုင်ႈ ဢၼ်တႅၵ်ႇမႄႈ ၽႄႈလုၵ်ႈၼႂ်း တပ်းလႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉ တၢင်းပဵၼ်တပ်း သႅၼ်းပီႇၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၽႄႈ လၢမ်းထိုင် ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉလႆႈငႆၢႈ။ ပိူင်တႅၵ်ႈ သင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵိူတ်ႇမႂ်ႇ တိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း ၽွင်းမိူဝ်ႈၵိူတ်ႇ ၼၼ်ႉ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈတိတ်းၸပ်း ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉတပ်း သႅၼ်းပီႇၼႆႉ တေယဵၼ်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် ၶၢဝ်းႁိုင်လႆႈ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၽူႈတိတ်း ၸိူဝ်ႉတၢင်းပဵၼ်တပ်း ဝႆၢးရတ်ႉပီႇၶၢဝ်းႁိုင် ၼႂ်းလုမ်ႈ ၾႃႉ မီးယူႇ 296 လၢၼ်ႉ ၵေႃႉ။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တေ ယူႇ ၼႂ်းၵုၼ်ဢေႇသိူဝ်း လႄႈ မိူဝ်းၸိူဝ်းယူႇ ၼႂ်း တွၼ်ႈတႂ်ႈ ၵုၼ် ႁၢတ်ႇသႆၢးသႃႇႁႃႇလၼ်ႇ ၼႂ်းၵုၼ် ဢႅပ်ႇၽရိၵၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်တပ်း ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈသႅဝ်းၶွင်တပ်းတႆၢ (hepatocytes) တပ်းမီးႁွႆႈၸဵပ်း၊ လႄႈ ပဵၼ်ၽိုၼ်ႇ ၼႂ်းတပ်း။ တၢင်းပဵၼ်တပ်း ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ တပ်းၶႅင် လႄႈ/ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၶႅၼ်ႇသိူဝ်ႇတပ်း (hepatocarcinoma) လႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

​

လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၵိူတ်ႇမႂ်ႇလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉ ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပေႃးသူႈႁၼ် တိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း။ ဝႆၢးသေ ယိပ်းတိူဝ်ႉၸိူဝ်ႉမႅင်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇ ႁၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈ တၢင်းပဵၼ်သင် ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းလႆၢ ပီ။ ၵူၼ်းလူင် ၸိူဝ်းဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉ ယႃႁႄႉၵင်ႈ ၸိူဝ်ႉ ဝႆၢးရတ်ႉပီၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈႁၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈ မိူၼ် ၼင်ႇ (မီးလူမ်းၼၢဝ်၊ တူဝ်−တႃလိူင်၊ ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇ) သေ ၸၢင်ႈထိုင်တႆၢလႆႈ။ မွၵ်ႈ 5% ၶွင်ၽူႈတိတ်း ၸိူဝ်ႉၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈယဵၼ်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၶၢဝ်း ႁိုဝ်လႆႈ။

 

လွင်ႈၽႄႈၸိူဝ်ႉမႅင်း​

ၸိူဝ်ႉမႅင်း တၢင်းပဵၼ်တပ်း သႅၼ်းပီႇၼႆႉ ယူႇၼွၵ်ႈ တူဝ်ၶိင်းၵူၼ်းလႆႈ မွၵ်ႈ 7 ဝၼ်းသေ မီးဢႃႈသၢၵ်ႈ လႆႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈၽႄႈၸိူဝ်ႉမႅင်း ၼႂ်းၽွင်း ၼၼ်ႉလႆႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရၢတ်ႉပီၼႆႉ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၽႄႈလၢမ်း ပၼ် ၵူၼ်းဢၼ် ဢမ်ႇမီးႁႅင်းၵမ်ႉၶၢမ်ႇတူဝ် လႆႈငႆၢႈၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ တေတိတ်းၸပ်းလႆႈ တင်းလိူတ်ႈ၊ ၼမ်ႉငၢၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၼမ်ႉယၢင်ၸႅင် ၸွမ်းဢင်ႇၵႃႇတူဝ်ၶိင်း ဢၼ်မီး ႁွႆႈၸဵပ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၽိဝ်ၼင် ၸိူဝ်းၶၢတ်ႇ သိတ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႆႈ။

​

ၸိူဝ်ႉမႅင်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တေၽႄႈလၢမ်း ၸွမ်း ၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ:

• လုၵ်ႈဢဝ် မႄႈဢၼ်တိတ်းၸိူဝ်ႉ သူႇလုၵ်ႈ။ တေတိတ်းၸပ်း ၽွင်းမိူဝ်ႈၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ။

• လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းပႆႇလႆႈႁပ်ႉ ယႃႁႄႉၵင်ႈ လႄႈ တိုၵ်ႉၵိၼ်ၼူမ်း။ တေၸၢင်ႈတိတ်း ၽႄႈ မိူဝ်ႈၽူႈတိတ်းၸိူဝ်ႉ ယူႇႁိမ်းၸမ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵိူတ်ႇမႂ်ႇ။

• ၽွင်းႁူမ်ႈၵႃႇမ ၸွမ်းၵူႈၼွၼ်း ဢၼ်တိတ်း ၸိူဝ်ႉမႅင်း

• ၸႂ်ႉတိုဝ်းၶဵမ်၊ မူၵ်ႇသိတ်ႇၶဵမ် ဢမ်ႇၼၼ် ၶိူင်ႈ ၸႂ်ႉသွႆ ၸိူဝ်းၼုၵ်းၵူဝ်ႈလိူတ်ႈ ဢၼ် တိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း။

• ၸႂ်ႉမိတ်ႈထႃၼူတ်ႇ ဢၼ်ၽူႈတိတ်းၸိူဝ်ႉ မႅင်း ၸႂ်ႉတိုဝ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ။

• ယွၼ်ႉယိပ်းတိူဝ်ႉၺႃး ၼမ်ႉယၢင်ၸႅင် လတ်းၽၢၼ်ႇ ၶိူင်ႈယိပ်းၺႃးမႅၼ်ႈ ၼမ်ႉယၢင်ၸႅင် ဢၼ် တိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း ယွၼ်ႉၶဵမ် ၸိူဝ်းၼုၵ်းၵူဝ်ႈ လိူတ်ႈ ဢၼ်တိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း တႅင်းတမ် သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီး ႁွႆးၸဵပ်းသေပိူင်ပိူင်။

 

တၢင်းပဵၼ်တပ်း ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉပီႇၼႆႉ ယွၼ်ႉၶီႈၸၢမ်၊ ဢႆ ၊ ၵွတ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵိၼ်ၼူမ်း ၸိူဝ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇတိတ်းၵၼ်လႆႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸုပ်ႇၼူမ် ဢမ်ႇၼၼ် ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶိူင်ႈၸႂ်ႉသွႆႁူမ်ႈၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ဢမ်ႇတိတ်းၵၼ်လႆႈ။

 

လႆၢးႁႄႉၵင်ႈ

ၵမ်ႈၼမ် တေဢမ်ႇႁူႉလႆႈဝႃႈ ၽႂ်လႂ် တိတ်းၸပ်း ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉပီႇ ႁိုဝ် ဢမ်ႇတိတ်း။ ယွၼ်ႉၼၼ် လႄႈ တႃႇတေႁႄႉၵင်ႈ လွင်ႈတိတ်းၸပ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီသမ်းယႃ ႁႄႉၵင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

​

ယႃႁႄႉႁၢမ်ႈ တၢင်းပဵၼ်တပ်း ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉပီၼၼ်ႉ မီးၸဵမ် တင်ႈတႄႇပီ 2523 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယႃၼႆႉ လွတ်ႈၽႄး၊ ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇ လႄႈ မီးလွင်ႈၶိုဝ်းယမ် တႃႇႁႄႉၵင်ႈ လွင်ႈတိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

​

ၸုမ်းၽႆၢႇပႆၢးယူႇလီ လုမ်ႈၾႃႉ ၼႄႉၼမ်း ဝႃႈ “လွင်ႈ ပၼ်ႁႅင်းၵမ်ႉၶၢမ်ႇ ပိူင်လုမ်ႈၾႃႉ” ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၵိူတ်ႇမႂ်ႇၵူႈၵေႃႉ လႆႈသမ်းယႃႁႄႉၵင်ႈ ၶဵမ်ထိ ၼိုင်ႈ။ ဝႆၢးသေၼၼ်ႉ 6 လိူၼ် ႁႂ်ႉလႆႈသမ်း ထႅင်ႈ 2 ပွၵ်ႈ။ တွၼ်ႇတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းယႂ်ႇယဝ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းလူင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈသမ်း 3 ၶဵမ် ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈႁၢင်ႇ ၵၼ် (တီႈဢေႇသုတ်း 1 လိူၼ်)

 

လႆၢးယူတ်းယႃ

တၢင်းပဵၼ်တပ်း ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉပီႇ ဢၼ်ႁၢဝ်ႉႁႅင်း ၼၼ်ႉ ၵိၼ်ယႃႁႄႉႁၢမ်ႈ ၸိူဝ်ႉဝႆၢးရတ်ႉသေ ယူတ်း ယႃလႆႈ။ လႆၢးယူတ်းယႃၼႆႉ ၸၢင်ႈႁႄႉၵင်ႈ ၽွၼ်း ႁႆၢႉ ဢၼ်တေၸၢင်ႈတၢမ်းမႃး မိူၼ်ၼင်ႇ တပ်းၶႅင်၊ တၢင်းပဵၼ်တပ်းၶႅၼ်ႇသိူဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉလႆႈ။ ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၵေႃႈလီ လွင်ႈယူတ်းယႃၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈ ႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈၸိူဝ်ႉမႅင်းဢမ်ႇၼမ်တိူဝ်းလႆႈ ယွၼ်ႉ ၼၼ်လႄႈ လွင်ႈယူတ်းယႃၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈလႆႈ။ သင်ၵိုတ်းလိုဝ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸိူဝ်ႉ ဝႆၢးရတ်ႉၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈၼမ်တိူဝ်းမႂ်ႇ လႆႈ ထႅင်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 

​

​