เชื้อเอช ไอ วีคืออะไร?
เอช ไอ วีย่อมาจาก Human Immunodeficiency Virus คำว่า “ภูมิคุ้มกันบกพร่อง” หมายความว่าเชื้อไวรัสชนิดนี้ทำให้ร่างกายอ่อนแอลงเรื่อยๆและทำลายระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกันทำให้ร่างกายของคนเราสามารถต่อสู้กับการติดเชื้อต่างๆได้ เนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงเรื่อยๆ ในที่สุดทำให้ผู้ที่ติดเชื้อเอช ไอ วีจะไม่สามารถต้านการติดเชื้อต่างๆได้ เช่น วัณโรคหรือมะเร็ง: เราเรียกภาวะนี้เรียกว่า ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องหรือเอดส์ เมื่อผู้นั้นติดเชื้อเอช ไอ วีแล้วจะไม่สามารถกำจัดเชื้อไวรัสออกจากร่างกายได้แต่สามารถควบคุมเชื้อไวรัสได้โดยการรับการรักษา ปัจจุบันนี้ได้มีการรักษาเพื่อยับยั้งการเพิ่มจำนวนของเชื้อไวรัสและผู้ที่ได้รับการรักษาสามารถมีชีวิตอยู่ได้เหมือนคนปกติทั่วไป
จะเกิดอะไรขึ้นถ้าเกิดติดเชื้อขึ้น?
หลังจากการติดเชื้อแล้ว เชื้อไวรัสจะเริ่มแบ่งตัวซึ่งส่วนใหญ่จะแบ่งตัวในเซลล์ที่ทำหน้าที่เป็นภูมิคุ้มกันของร่างกายเรียกว่า ซีดี4 และแพร่กระจายในหลายอวัยวะ ระยะนี้จะเกิดขึ้นภายในสองถึงสามสัปดาห์หลังจากการติดเชื้ออาจมีอาการไม่ค่อยสบายเหมือนอาการเป็นไข้หวัด มีผื่น เบื่ออาหาร มีไข้ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย เจ็บคอ เหงื่อออกในเวลากลางคืน เป็นแผลในปาก ในหลอดอาหาร หรืออวัยวะสืบพันธุ์ ต่อมน้ำเหลืองโต หรือปวดเมื่อยกล้ามเนื้อซึ่งอาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นกับบางคนแต่อาจจะไม่เกิดกับทุกคน หลังจากช่วงเวลานี้ อาจมีอาการแสดงไม่มากหรือไม่มีอาการเลยซักระยะหนึ่งแต่เชื้อไวรัสก็ยังคงทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงและเพิ่มความเสี่ยงในการติดเชื้อต่างๆ โรคมะเร็งหรือภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ มีเพียงการตรวจเท่านั้นที่จะทราบว่าผู้นั้นติดเชื้อหรือไม่ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญที่ควรทราบโดยเร็วว่าบุคคลผู้นั้นติดเชื้อหรือไม่เนื่องจากการรักษาสามารถป้องกันระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายไม่ให้อ่อนแอและถูกทำลายลงได้
การแพร่เชื้อ
การแพร่เชื้อสามารถเกิดขึ้นได้ 3 ทาง ได้แก่:
การแพร่เชื้อทางเพศสัมพันธ์ผ่านทางช่องคลอด ทางทวารหนักหรือการมีเพศสัมพันธ์โดยใช้ปากโดยที่ไม่มีการป้องกัน
การแพร่เชื้อทางเลือดผ่านการแลกเปลี่ยนเลือด (เช่น การใช้ยาฉีดเข้าเส้น,การได้รับเลือดที่มีเชื้อ,การใช้อุปกรณ์ที่ไม่ได้รับการฆ่าเชื้อ)
การแพร่เชื้อจากแม่สู่ลูก: จากแม่ที่ติดเชื้อสู่ลูกในขณะที่แม่ตั้งครรภ์ ขณะคลอดและการให้นมแม่
การตรวจและการวินิจฉัย
มีเพียงวิธีเดียวเท่านั้นที่จะรู้ว่าติดเชื้อหรือไม่คือการตรวจ ซึ่งปัจจุบันนี้มีการตรวจหาการติดเชื้ออย่างแพร่หลายและราคาถูกในโรงพยาบาลและห้องปฏิบัติการต่างๆในประเทศไทยและบางองค์กรที่ตั้งอยู่ในชุมชนต่างๆ ส่วนมากการตรวจหาการติดเชื้อเอช ไอ วี ใช้หลักการตรวจหาสารภูมิต้านทาน (antibody) ที่ต้านการติดเชื้อเอช ไอ วีโดยตรง การตรวจให้ผลเป็นบวกถ้าตรวจพบสารภูมิต้านทานที่ต้านการติดเชื้อเอช ไอ วีและผลเป็นลบถ้าตรวจไม่พบ อย่างไรก็ตาม หลังจากที่ติดเชื้อ ร่างกายจะใช้เวลาประมาณ 3 สัปดาห์ถึง 1 – 2 เดือนในการสร้างสารต้านการติดเชื้อขึ้นมา ในช่วงนี้ (ระยะแฝง) การตรวจในช่วงเวลาหลังจากการติดเชื้อได้ไม่นานอาจได้ผลเป็นลบที่ไม่จริง จึงแนะนำให้ตรวจซ้ำหลังจาก 3 เดือนผ่านไปหรือใช้วิธีการตรวจที่มีความไวกว่านี้และขอคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญในสถานที่ที่ให้บริการตรวจ ในกรณีที่รู้ว่าเพิ่งสัมผัสเชื้อ มีวิธีการตรวจเฉพาะที่สามารถตรวจหาการติดเชื้อที่เพิ่งติดเมื่อไม่นานนี้ซึ่งการตรวจด้วยวิธีนี้มีอยู่ในโรงพยาบาลหลายแห่ง
การป้องกัน
มีวิธีการป้องกันการติดเชื้อหลายวิธีดังต่อไปนี้:
ใช้ถุงยางอนามัยสำหรับผู้ชายหรือถุงยางอนามัยสำหรับผู้หญิงซึ่งถุงยางอนามัยสามารถป้องกันการติดโรคทางเพศสัมพันธ์อื่นๆได้ด้วย
ใช้เข็มฉีดยาที่สะอาดสำหรับการฉีดยาและไม่ใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้อื่น
รับรู้สถานะการติดเชื้อเอช ไอ วีของตนเอง
รับการรักษาด้วยยาต้านไวรัสโดยเร็วหลังจากการติดเชื้อเพื่อป้องกันการแพร่เชื้อไวรัสไปยังผู้อื่น
ใช้ยาต้านไวรัสในผู้ที่ไม่ติดเชื้อเอช ไอ วีเมื่อมีความเสี่ยงสูงในการติดเชื้อทั้งนี้เพื่อลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ
การขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชายโดยสมัครใจ: ผู้ชายที่ขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศมีความเสี่ยงต่ำในการติดเชื้อเอช ไอ วี สำหรับการป้องกันการแพร่เชื้อเอช ไอ วีจากมารดาสู่ทารกมีวิธีการเฉพาะโดยใช้วิธีการให้ยาต้านไวรัสแก่มารดาและทารกแรกคลอดเป็นหลัก
การรักษา
การให้การรักษาในปัจจุบันทำให้ผู้ที่ติดเชื้อสามารถใช้ชีวิตได้อย่างคนปกติทั่วไป ยาต้านไวรัสสูตรรวมซึ่งเป็นสูตรยารวมในเม็ดเดียวซึ่งรับประทานหนึ่งครั้งหรือสองครั้งต่อวันเพื่อยับยั้งการแบ่งตัวของเชื้อไวรัสซึ่งทำให้ปริมาณเชื้อไวรัสในเลือดลดลงต่ำมาก การรักษาช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายแข็งแรงขึ้นและสามารถต่อสู้กับการติดเชื้อและโรคต่างๆได้ ปัจจุบันนี้ยังไม่มีการรักษาใดที่สามารถกำจัดเชื้อไวรัสออกจากร่างกายได้ทั้งหมดและสามารถรักษาการติดเชื้อเอช ไอ วีให้หายขาดได้แต่นักวิจัยก็ยังมุ่งมั่นดำเนินการวิจัยเกี่ยวกับเรื่องนี้อยู่
ทางโครงการของของเรามีบริการตรวจและให้คำปรึกษาเพื่อตรวจหาการติดเชื้อเอชไอวี ไวรัสตับอักเสบบี ไวรัสตับอักเสบซี และฃิฟิส ให้บริการในจังหวัดเชียงใหม่และเชียงรายฟรี ไม่ต้องระบุชื่อผู้ตรวจ และข้อมูลจะถูกเก็บเป็นความลับ